Wolność myśli zostaje wyeliminowana

Osamotniona, zdezorientowana i wstrząsana falami terroru populacja poddana atakowi umysłobójstwa popada w beznadziejny i bezbronny stan. Niekończący się strumień propagandy zmienia umysły niegdyś zdolne do racjonalnego myślenia w domy zabaw dla irracjonalnych sił, a chaos kłębiący się wokół nich i w nich samych sprawia, że masy pragną powrotu do bardziej uporządkowanego świata. Potencjalni totalitaryści mogą teraz zrobić decydujący krok, oferując drogę wyjścia i powrót do porządku w świecie, który wydaje się szybko zmierzać w przeciwnym kierunku.

Ale wszystko to ma swoją cenę: masy muszą zrezygnować ze swojej wolności i przekazać kontrolę nad wszystkimi aspektami życia rządzącej elicie. Muszą zrezygnować ze zdolności do bycia samodzielnymi jednostkami odpowiedzialnymi za własne życie i stać się uległymi i posłusznymi poddanymi. Innymi słowy, masy muszą pogrążyć się w urojeniach totalitarnej psychozy. Według Meerloo:

 

[…] Totalitarne systemy XX wieku reprezentują rodzaj zbiorowej psychozy. […] Czy to stopniowo, czy nagle, rozum i zwykła ludzka przyzwoitość nie są już w takim systemie możliwe – istnieje tylko wszechobecna atmosfera terroru i projekcja „wroga” wyobrażonego jako „znajdujący się pośród nas”. W ten sposób społeczeństwo obraca się przeciwko sobie, nakłaniane do tego przez rządzące władze.

 

Ale porządek świata totalitarnego jest porządkiem patologicznym. Wymuszając ścisły konformizm i wymagając od obywateli ślepego posłuszeństwa, totalitaryzm pozbawia świat spontaniczności, która jest źródłem wielu radości życia, i kreatywności, która napędza społeczeństwo. Totalna kontrola tej formy rządów, bez względu na to, pod jaką nazwą się ją firmuje, czy są to rządy naukowców i lekarzy, polityków i biurokratów, czy dyktatora, rodzi stagnację, zniszczenie i śmierć na masową skalę.

 

Zapobieganie totalitaryzmowi

A zatem być może najważniejszym pytaniem, przed którym stoi świat, jest to, jak można zapobiec totalitaryzmowi? I jeśli społeczeństwo zostało wprowadzone we wczesne stadium tej masowej psychozy, czy można odwrócić jej skutki? Choć nigdy nie można mieć pewności co do rokowania zbiorowego szaleństwa, istnieją kroki, które można podjąć, aby je wyleczyć. To zadanie wymaga jednak wielu różnych podejść ze strony wielu ludzi. Tak jak atak mentalny jest wielostronny, tak samo wielostronny musi być kontratak. Według Carla Junga dla tych z nas, którzy chcą pomóc przywrócić zdrowy rozsądek w obłąkanym świecie, pierwszym krokiem jest zaprowadzenie porządku w naszych własnych umysłach i życie w sposób, który będzie dla innych inspiracją do naśladowania:

 

Nie na darmo nasz wiek woła o osobowość odkupiciela, o tego, kto potrafi wyzwolić się z uścisku zbiorowej [psychozy] i ocalić przynajmniej własną duszę, kto zapala latarnię nadziei dla innych, głosząc, że oto jest przynajmniej jeden człowiek, któremu udało się wyrwać spod zgubnego wpływu zbiorowej psyche. [The Collected Works of C.G. Jung, Volume 10 (Dzieła zebrane C.G. Junga, tom 10)]

 

Zakładając, że żyje się w sposób wolny od psychozy, można podjąć dalsze kroki. Po pierwsze, należy jak najdalej i jak najszerzej rozpowszechniać informacje, które przeciwstawiają się propagandzie. Prawda jest bowiem potężniejsza niż fikcja i fałsz rozpowszechniane przez potencjalnych totalitarnych władców, co oznacza, że ich sukces jest częściowo uzależniony od ich zdolności do cenzurowania swobodnego przepływu informacji. Inną taktyką jest wykorzystanie humoru i ośmieszania w celu delegitymizacji rządzącej elity lub jak wyjaśnia Meerloo w The Rape of the Mind:

 

Musimy nauczyć się traktować demagogów i aspirujących dyktatorów pośród nas […] za pomocą broni, jaką jest śmieszność. Sam demagog jest prawie niezdolny do jakiegokolwiek humoru, a jeśli potraktujemy go z humorem, zacznie się załamywać.

 

Taktyka zalecana przez Václava Havla, dysydenta politycznego w czasach sowieckiej komuny, który później został prezydentem Czechosłowacji, polega na budowaniu tak zwanych „struktur równoległych”. Struktura równoległa to każda forma organizacji, biznesu, instytucji, technologii lub twórczej działalności, która istnieje fizycznie w obrębie społeczeństwa totalitarnego, ale moralnie poza nim.

W komunistycznej Czechosłowacji Havel zauważył, że te równoległe struktury były skuteczniejsze w zwalczaniu totalitaryzmu niż działania polityczne.

Co więcej, gdy powstanie wystarczająco dużo struktur równoległych, spontanicznie tworzy się „druga kultura” lub „społeczeństwo równoległe”, które funkcjonuje jako enklawa wolności i rozsądku w totalitarnym świecie. Albo jak wyjaśnia Havel w swoim eseju Moc bezmocných (Siła bezsilnych):

 

…czym innym są struktury równoległe niż obszarem, na którym można prowadzić inne życie, życie, które jest zgodne z jego własnymi celami i które z kolei samo organizuje się w zgodzie z tymi celami? […] Czymże innym są te pierwsze próby społecznej samoorganizacji, jak nie wysiłkami pewnej części społeczeństwa […], by pozbyć się samowystarczalnych aspektów totalitaryzmu i w ten sposób radykalnie wyzwolić się z udziału w […] totalitarnym systemie?

 

Jednak przede wszystkim tym, co jest niezbędne, aby zapobiec całkowitemu stoczeniu się w szaleństwo totalitaryzmu, jest działanie jak największej liczby ludzi. Tak jak elity rządzące nie siedzą biernie, lecz podejmują ukierunkowane kroki w celu zwiększenia swojej władzy, tak samo należy podjąć aktywny i wspólny wysiłek, aby skierować świat z powrotem w stronę wolności. Może to być ogromnym wyzwaniem w świecie padającym ofiarą złudzeń totalitaryzmu, ale jak zauważył Thomas Paine w swojej książce The American Crisis (Amerykański kryzys):

 

Tyrania, podobnie jak piekło, nie jest łatwa do pokonania; niech pociechą dla nas będzie jednak to, że im trudniejszy konflikt, tym chwalebniejszy triumf.

 

Przełożył Jerzy Florczykowski

 

Od redakcji:

Niniejszy artykuł jest zredagowaną transkrypcją filmu dokumentalnego Mass Psychosis: How an Entire Population Becomes Mentally Ill (Masowa psychoza – jak cała populacja staje się chora psychicznie) z roku 2021. Film powstał we współpracy After Skool i Academy of Ideas i można go znaleźć na stronie MASS PSYCHOSIS. Aby skontaktować się z After Skool, należy odwiedzić stronę www.afterskool.net, a z Academy of Ideas stronę academyofideas.com.